Przepisanie majątku za życia a zachowek. Jak przekazana darowizna wpływa na dziedziczenie. Komu przysługuje zachowek? 

Zachowek jest określany jako uprawnienie, które posiadają spadkobiercy w sytuacji kiedy całkowicie lub częściowo zostali pominięci w testamencie sporządzonym przez spadkodawcę. To świadczenie pomaga uzyskać pieniężne zadośćuczynienie w wyniku niesprawiedliwego podziału majątku. Oznacza to, że w sytuacji kiedy spadkodawca posiada trójkę dzieci, ale odda wszystko tylko jednemu z dzieci, to pozostała dwójka rodzeństwa ma prawo ubiegać się o pieniądze z tytułu zachowku.

Prawo takie dotyczy najbliższych członków rodziny, które byłyby powołane do spadku z ustawy. Mówimy więc o dzieciach spadkodawcy i zstępnych (wnukach oraz prawnukach), a także o małżonku (jeśli w chwili śmierci spadkodawca pozostawał z nim w ważnym związku małżeńskim) i rodzicach. Jeżeli zapis w testamencie pomija którąś z tych osób, ma ona możliwość domagania się zapłaty zachowku.

Zgodnie z prawem, a dokładnie z Kodeksem Cywilnym osoba uprawniona do zachowku ma czas na zgłoszenie polecenia o zapłatę przez 5 lat. Za datę początkową biegu tego terminu przyjmuje się datę otwarcia testamentu (w przypadku dziedziczenia na mocy tego dokumentu) lub datę otwarcia spadku (jeśli podstawą prawa do zachowku są np. dokonane za życia darowizny lub zapisy windykacyjne).

Co do zasady tak, spadkobiercy przysługuje możliwość otrzymania zachowku, jeśli spadkodawca zapisał swój majątek lub jego część na rzecz innych osób w postaci darowizny. Dla przykładu weźmy pod uwagę następującą sytuację. Pan Jan ma trójkę dzieci, jego żona już nie żyje. Postanawia w formie darowizny przepisać mieszkanie jednemu z dzieci. Nieruchomość była głównym składnikiem  jego majątku. Po śmierci Pana Jana powinno dojść do równego dziedziczenia, ale nie ma już żadnego majątku do podziału. Z tego względu pozostała dwójka dzieci może żądać zachowku od brata, który wzbogacił się otrzymując od ojca mieszkanie. Jeśli darowizna jest przekazana na rzecz osoby, która zgodnie z przepisami otrzymałaby majątek po śmierci spadkodawcy (zstępni, małżonek, rodzice) to nie ma znaczenia kiedy doszło do darowizny i zawsze będzie ona wliczana do masy spadkowej. Inaczej jest w sytuacji kiedy obdarowaną osobą jest ktoś z dalszej rodziny lub przyjaciel. Wtedy uwzględnia się tylko umowy darowizny dokonane do 10 lat wstecz od śmierci spadkodawcy. 

Zawarcie umowy dożywocia polega na przeniesieniu przez zbywcę na rzecz nabywcy prawa własności nieruchomości w zamian za dożywotnie utrzymanie. Majątek przekazany w formie takiej umowy nie wlicza się do masy spadkowej a co za tym idzie nie można zgłosić roszczenia zachowku. Rodzic może w ten sposób przekazać swój majątek na jedno z dzieci i nie będzie ono musiało płacić zachowku na rzecz pozostałych osób.

Wydziedziczenie polega na pozbawieniu w testamencie zstępnych (dzieci, wnuki), małżonka lub rodziców prawa do otrzymania spadku i zachowku. Wydziedziczyć można jedynie te osoby, które mogłyby otrzymać spadek zgodnie z prawem. Jednak, aby takie wydziedziczenie było skuteczne, spadkodawca w treści testamentu musi zawrzeć przyczynę i uzasadnienie swojej decyzji. Wyróżnić można trzy główne przesłanki:

kiedy spadkobierca wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego

spadkobierca dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci

spadkobierca uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych

Osoba skutecznie wydziedziczona nie może ubiegać się o zapłatę zachowku.

Nie, prawa do zachowku nie ma osoba, która została wydziedziczona lub uznana za osobę niegodną dziedziczenia ( np. dopuściła się względem spadkodawcy ciężkiego przestępstwa, zniszczyła lub podrobiła dokument sporządzony przez spadkodawcę). Zachowek nie należy się również osobie, która zdecydowała się na odrzucenie spadku lub zrzekła się dziedziczenia.

Jest to dziedziczenie regulowane przepisami Kodeksu cywilnego. Prawo spadkowe określa kto i w jakiej ilości otrzymuje majątek po śmierci właściciela. Uwzględnia się stopień pokrewieństwa, małżeństwo czy przysposobienie. Co do zasady stosuje się te reguły wtedy kiedy spadkodawca nie sporządził testamentu lub jest on nieważny. Jednak te przepisy mają również wpływ na to, kto ma prawo do zachowku lub kogo można wydziedziczyć.  

Prawo spadkowe jest skomplikowane, ponieważ może wystąpić tutaj dużo zmiennych i zależności. Dodatkowo często trudnym elementem są emocje związane ze śmiercią bliskiej osoby i trudności w porozumieniu się z własną rodziną. Dlatego w takich sytuacjach warto skorzystać z pomocy kancelarii adwokackiej lub radcowskiej. Specjaliści pomogą nam nam krok po kroku zrozumieć nasze prawa i otrzymać przysługującą nam część majątku.