Dozór elektroniczny - ile metrów swobody przy odbyciu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego?

System dozoru elektronicznego to jedna z najważniejszych innowacji polskiego prawa karnego wykonawczego ostatnich lat. Stanowi on alternatywę dla tradycyjnego odbywania kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym, dając skazanym szansę na odbycie kary w środowisku otwartym pod warunkiem ścisłego przestrzegania określonych zasad. Podstawą prawną tej instytucji jest art. 43b Kodeksu karnego wykonawczego, który szczegółowo reguluje przesłanki, tryb oraz sposób wykonywania kary w tej formie.

Istota systemu dozoru elektronicznego polega na tym, że skazany pozostaje pod stałą, zdalną kontrolą. Zamiast fizycznej obecności w zakładzie karnym, osoba odbywająca karę jest monitorowana za pomocą specjalistycznych urządzeń elektronicznych. Najczęściej są to opaski elektroniczne zakładane na nogę, które przez całą dobę przesyłają sygnał do stacji monitorującej zainstalowanej w miejscu pobytu skazanego. System ten umożliwia natychmiastowe wykrycie każdej próby naruszenia warunków odbywania kary, takich jak oddalenie się poza wyznaczoną strefę czy próba manipulacji urządzeniem. 

Decyzja o zastosowaniu dozoru elektronicznego zamiast odbywania kary w pełnej izolacji wymaga kompleksowej oceny przez sąd penitencjarny. W procesie tym analizowane są:

Względy bezpieczeństwa i stopień demoralizacji – Sąd ocenia, czy skazany nie stanowi zagrożenia dla społeczeństwa. Przykładowo, osoby skazane za przestępstwa z użyciem przemocy lub o wysokim ryzyku recydywy są zmuszone do odbywania kary w zakładzie karnym. Wykonywanie kary pozbawienia wolności w przypadku multi recydywy jest niemożliwe.

Dotychczasowa postawa i zachowanie skazanego – Kluczowe znaczenie ma, czy skazany wykazywał skruchę, współpracował z kuratorem, podjął terapię lub działalność zarobkową.

Szczególne okoliczności nie przemawiają za potrzebą osadzenia w zakładzie gwarantujacym pełną izolację – Sąd rozważa indywidualną sytuację skazanego, np. konieczność opieki nad dzieckiem, chorobę przewlekłą lub zaangażowanie w proces resocjalizacji.

Jeśli szczególne okoliczności nie przemawiają za potrzebą osadzenia w zakładzie karnym, a jednocześnie względy bezpieczeństwa i stopień demoralizacji pozwalają na kontrolę w warunkach wolnościowych, sąd może przemówić za potrzebą zastosowania SDE. 

W polskim prawie wyróżnia się trzy typy dozoru elektronicznego, z których każdy odpowiada innym potrzebom i sytuacjom życiowym skazanych:

Dozór stacjonarny
To najbardziej klasyczna forma SDE. Polega na tym, że skazany zobowiązany jest do przebywania w określonym miejscu – najczęściej w swoim miejscu zamieszkania – przez co najmniej 12 godzin dziennie, w godzinach wyznaczonych przez sąd. Poza tymi godzinami może on wykonywać obowiązki zawodowe, rodzinne czy społeczne.

Dozór mobilny
Ten rodzaj dozoru skierowany jest do osób, które z różnych powodów muszą przemieszczać się poza miejsce zamieszkania. W tym przypadku wykorzystywana jest technologia GPS, która pozwala na bieżąco śledzić trasę i miejsce pobytu skazanego. Sąd wyznacza konkretne godziny i strefy, w których skazany może się poruszać.

Dozór zbliżeniowy
To rozwiązanie stosowane w sytuacjach, gdy sąd uznaje, że konieczne jest zapewnienie ochrony określonym osobom lub miejscom przed kontaktem ze skazanym. Dozór zbliżeniowy polega na zakazie zbliżania się do wskazanych osób (np. ofiar przestępstwa) lub lokalizacji (np. miejsca pracy pokrzywdzonego, szkoły, domu).

Każdy z wyzej wymienionych typów  dozoru elektronicznego daje sądowi możliwość indywidualnego dostosowania warunków odbywania kary do sytuacji życiowej skazanego, a jednocześnie zapewnia skuteczną kontrolę i bezpieczeństwo społeczne. Dzięki SDE kara pozbawienia wolności może być wykonywana w sposób bardziej humanitarny, nie wyrywając skazanego z życia rodzinnego i zawodowego, pod warunkiem ścisłego przestrzegania przez niego narzuconych ograniczeń.

Aby lokal, w którym ma być wykonywany dozór elektroniczny, został zaakceptowany przez sąd penitencjarny, musi spełniać konkretne warunki techniczne. Ich weryfikacja jest niezbędnym elementem procesu rozpatrywania wniosku o zgodę na odbycie kary. Sąd nie wyda zezwolenie na odbycie kary pozbawienia wolności bez zapewnienia odpowiednich warunków. Oto najważniejsze wymagania techniczne, które muszą zostać spełnione:

Stałe zasilanie elektryczne

W lokalu musi być zapewniony nieprzerwany dostęp do energii elektrycznej. Stacja monitorująca wymaga stałego podłączenia do prądu. Choć urządzenie wyposażone jest w akumulator, to długotrwałe przerwy w dostawie energii mogą uniemożliwić prawidłowe działanie systemu i prowadzić do fałszywych alarmów lub utraty sygnału. Jest to jeden z warunków niezbednych do udzielenia zezwolenia na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego.

Odpowiedni zasięg sieci GSM

System dozoru elektronicznego opiera się na komunikacji bezprzewodowej. W miejscu instalacji urządzeń musi być stabilny sygnał sieci telefonii komórkowej Umożliwia to stałe połączenie z centralnym systemem nadzoru i przesyłanie danych o lokalizacji oraz obecności skazanego. 

Brak zakłóceń transmisji sygnału

Lokal nie powinien znajdować się w miejscu, gdzie występują zakłócenia sygnału GSM lub GPS. Grube ściany, metalowe elementy konstrukcyjne czy położenie w piwnicy mogą utrudniać prawidłową pracę urządzeń. W razie problemów technicznych możliwa jest instalacja wzmacniaczy sygnału, ale w praktyce miejsce montażu powinno umożliwiać swobodną transmisję danych. Całkowity brak zasięgu sieci komórkowej wstrymuje decyzję o udzieleniu skazanemu zezwolenia na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego.

Możliwość montażu stacji monitorującej

W mieszkaniu musi być miejsce na zamontowanie stacjonarnego rejestratora – najlepiej w centralnej części lokalu, z dala od źródeł zakłóceń (np. mikrofalówek, dużych urządzeń elektronicznych). Urządzenie to odbiera sygnały z opaski noszonej przez skazanego i przekazuje je do systemu monitorowania.

Stałe miejsce pobytu skazanego

osoba wykonująca karę musi posiadać stałe miejsce pobytu choć nie musi być właścicielem lokalu, w którym będzie odbywał karę. Częste zmiany miejsca zamieszkania uniemożliwiają skuteczne monitorowanie i stanowią przeszkodę do uzyskania zgody na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego.

Zgoda pełnoletnich współmieszkańców

Wszyscy pełnoletni domownicy muszą wyrazić pisemną zgodę na wykonanie kary w systemie dozoru elektronicznego oraz na instalację i kontrolę urządzeń w lokalu. Zgoda ta jest załącznikiem do wniosku i stanowi warunek formalny rozpoczęcia dozoru.

Umożliwienie dostępu do urządzeń

Skazany oraz domownicy muszą umożliwić pracownikom podmiotu dozorującego wejście do lokalu w celu instalacji, kontroli, naprawy lub wymiany urządzeń monitorujących. Odmowa dostępu może skutkować odmową przyznania SDE lub cofnięciem zgody na jego wykonywanie18.

Kluczowym parametrem technicznym systemu dozoru elektronicznego jest maksymalna odległość między nadajnikiem PID (przenośnym urządzeniem monitorującym) a stacją bazową. Zasięg operacyjny między tymi komponentami wynosi standardowo około 200 metrów, przy czym wartość ta podlega indywidualnej kalibracji podczas kilkuetapowej instalacji.

Pomiar warunków technicznych w lokalu

Przed instalacją urządzeń zespół techniczny przeprowadza szczegółowe pomiary w lokalu, w którym skazany ma odbywać karę. W tym miejscu warto wspomnieć, iż zgodę na sprawdzenie warunków technicznych muszą wyrazić wszyscy pełnoletni domownicy zamieszkujacy z oosba wobec której orzeczono karę pozbawienia wolności, a która ubiega się o dozór elektroniczny.. Więcej na ten temat znajdziesz w Artykule "..." 

W ramach czynności sprawdzających kontrolowana jest:

grubość i rodzaj ścian,

obecność przeszkód architektonicznych (np. stropy, metalowe elementy konstrukcyjne),

poziom zakłóceń elektromagnetycznych,

siła sygnału sieci komórkowej,

dostępność stabilnego zasilania elektrycznego.

Dobór mocy nadajnika oraz stacji monitorującej

Na podstawie przeprowadzonych pomiarów technicy ustawiają moc nadajnika oraz czułość stacji monitorującej. Celem jest uzyskanie optymalnego zasięgu. Zgodnie z wymaganiami Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 26 maja 2015 r., zasięg nadajnika wynosi 200 metrów.

Jeśli lokal jest mały, a ściany cienkie, moc nadajnika może być ustawiona na niższym poziomie, aby nie generować fałszywych alarmów i niepotrzebnie nie zwiększać zużycia baterii.

W dużych mieszkaniach lub domach jednorodzinnych z grubymi ścianami i wieloma pomieszczeniami, moc nadajnika i czułość odbiornika są zwiększane, aby sygnał mógł dotrzeć do stacji monitorującej nawet przez kilka przeszkód

Testy i symulacje

Po wstępnym ustawieniu parametrów urządzeń przeprowadza się testy praktyczne:

osoba instalująca system przechodzi z nadajnikiem po całym lokalu i wokół niego, sprawdzając, czy sygnał jest stabilny i czy system poprawnie rejestruje przekroczenie granicy zasięgu,

w razie potrzeby dokonuje się korekt ustawień mocy nadajnika lub położenia stacji monitorującej

Stacja monitorująca w systemie dozoru elektronicznego montowana jest zawzyczaj w centralnej części lokalu przede wszystkim ze względów technicznych i funkcjonalnych. Umieszczenie jej w centralnej części mieszkania lub domu pozwala na równomierne rozprowadzenie sygnału po całym lokalu, Położenie takie służy minimalizowanie "martwych stref", czyli miejsc, gdzie sygnał mógłby być słabszy lub zanikać z powodu przeszkód architektonicznych (grube ściany, meble, urządzenia elektroniczne),