Co to jest Niebieska Karta? Jak wygląda procedura niebieskiej karty i jak ją założyć?

Niebieska karta to procedura, która ma na celu wsparcie osób dotkniętych przemocą domową. W przypadku, gdy istnieje podejrzenie stosowania przemocy, gminny ośrodek pomocy społecznej uruchamia procedury mające na celu zapewnienia pomocy ofiarom. Po przekazaniu informacji o sytuacji do zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej,  podejmowane są kroki mające na celu opracowanie indywidualnego planu pomocy dla osoby dotkniętej przemocą. Zespół analizuje sytuację oraz wskazuje możliwości uzyskania pomocy, w tym pomoc psychologiczną czy interwencje w ośrodkach wsparcia.

Wszczęcie procedury następuje poprzez wypełnienie formularza „Karta – A”. Formularz ten mogą wypełniać określone osoby np. funkcjonariusz Policji podczas wykonywania obowiązków służbowych, pracownik socjalny jednostki organizacyjnej pomocy społecznej, przedstawiciel gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych lub przedstawiciel oświaty. Osoba pokrzywdzona otrzymuje formularz „Karta – B”, w którym podane są kroki jakie należy podjąć w dalszym zakresie, uprawnienia z jakich może skorzystać oraz organy, do których należy zwrócić się o pomoc w sytuacji doświadczenia dalszych ataków przemocy

W ciągu 7 dni od zgłoszenia wypełniony dokument zostaje przekazany do przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego. Ten w ciągu 3 dni tworzy specjalną grupę roboczą, której skład zależy od sytuacji danej rodziny. Grupa ta po zapoznaniu się z dostarczonymi informacjami zaprosi osobę doznającą przemocy na spotkanie.

Na spotkaniu oceniana jest faktyczna sytuacja w rodzinie. Na podstawie powyższych informacji osoby działające w ramach danego zespołu skupiają się na opracowaniu i zrealizowaniu indywidualnego planu pomocy. Dodatkowo przekazują wszelkie niezbędne informacje w jaki sposób i gdzie uzyskać pomoc, jak również monitorują dalszą sytuację. W ramach całej procedury odbywa się także spotkanie członków grupy ze sprawcą przemocy, aby poruszyć temat konsekwencji stosowania przemocy w rodzinie oraz w celu zaprzestania stosowania przemocy domowej.

Procedura rozpoczyna się w momencie, gdy pracownik z danego instytutu otrzyma wiarygodne zgłoszenie lub w toku czynności zawodowych nabierze podejrzenia, że w danej rodzinie dochodzi do przemocy. Uwzględniane są sytuacje, w których dochodzi do:

przemocy fizycznej

przemocy psychicznej

przemocy seksualnej

przemocy ekonomicznej

naruszenia godności i/lub wolności

przyczynienia się do cierpienia

innych aktów przemocy

Plan pomocowy to dokument opracowywany przez zespół specjalistów (w tym pracowników socjalnych, psychologów, policję, a także przedstawicieli innych instytucji zaangażowanych w pomoc ofiarom przemocy) w celu zapewnienia wszechstronnego wsparcia dla osoby doświadczającej przemocy w rodzinie. Celem planu jest stworzenie spersonalizowanego zestawu działań, które pomogą ofierze wyjść z trudnej sytuacji, odzyskać poczucie bezpieczeństwa oraz zminimalizować ryzyko dalszej przemocy.

Główne elementy planu pomocowego to:

Ochrona ofiary: Pierwszym i najważniejszym celem jest zapewnienie ofierze bezpieczeństwa. Może to obejmować m.in. wydanie nakazu ochrony, umieszczenie osoby w bezpiecznym miejscu (np. schronisku), a także pomoc w znalezieniu alternatywnego mieszkania, jeśli istnieje zagrożenie życia lub zdrowia.

Wsparcie psychologiczne i terapeutyczne: Osoba wobec której jest stosowana przemoc często zmaga się z problemami emocjonalnymi, depresją, poczuciem bezradności i niską samooceną. Plan pomocowy może więc obejmować psychoterapię, poradnictwo psychologiczne lub grupy wsparcia.

Pomoc prawna: Ofiary przemocy mają prawo do ochrony prawnej, a plan pomocowy uwzględnia zapewnienie dostępu do porad prawnych i reprezentacji prawnej, szczególnie w sprawach o alimenty, rozwód czy nakazy ochrony.

Pomoc socjalna i materialna: Plan może obejmować również wsparcie finansowe i materialne, takie jak pomoc w uzyskaniu świadczeń socjalnych, pomoc w znalezieniu pracy, a także organizację dostępu do mieszkań lub innych zasobów niezbędnych do funkcjonowania w trudnej sytuacji.

Praca z agresorem: W zależności od sytuacji, plan może przewidywać również działania wobec sprawcy przemocy. Może to obejmować udział w programach resocjalizacyjnych, terapii dla sprawców przemocy domowej, czy inne formy pracy nad zmianą zachowań agresywnych.

Edukacja i prewencja: Plan może również zawierać elementy edukacyjne, mające na celu zwiększenie świadomości na temat przemocy w rodzinie, jej skutków oraz dostępnych form pomocy, zarówno dla ofiary, jak i dla osób w jej otoczeniu.

Monitoring i aktualizacja planu: Plan powinien być regularnie monitorowany i aktualizowany w zależności od zmieniającej się sytuacji ofiary. Może to obejmować zmiany w zakresie bezpieczeństwa, postępu w terapii lub adaptacji do nowych warunków życiowych. Współpraca z różnymi instytucjami oraz wsparcie ofiary w procesie wychodzenia z przemocy jest kluczowe dla skuteczności całego procesu.

Wdrożenie skutecznego planu pomocowego jest istotnym krokiem w kierunku poprawy sytuacji ofiary, a także zapobiegania dalszym przypadkom przemocy w rodzinie.

Jednym z najważniejszych instrumentów prawnych w kontekście udzielenia ochrony ofiarom przemocy w rodzinie jest tzw. „Niebieska karta” uregulowana w Ustawie o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dnia 29 lipca 2005 roku . Instytucja ta realizowana jest w formie odpowiednich czynności służbowych podejmowanych przez policjantów oraz członków organów pomocy społecznej, oświaty i ochrony zdrowia. Zgłoszenia trudnych sytuacji rodzinnych nie musi dokonywać sama ofiara. Może to zrobić każda osoba, która zauważy trudną sytuację.

Zakończenie procedury jest możliwe dopiero w sytuacji ustania przemocy w rodzinie, po zrealizowaniu planu pomocy albo rozstrzygnięciu o braku podstaw do podejmowania działań. Samo już zainicjowanie procedury często działa odstraszająco na sprawcę i prowadzi do zaprzestania prowadzonych przez niego działań. Zespół monitoruje bowiem sytuację w rodzinie i w razie konieczności może podjąć dalsze kroki związane np. z zainicjowaniem postępowania karnego, a w jego ramach zastosowania niezbędnych środków zapobiegawczych wobec sprawcy.